Ziewanie pod lupą: fizjologiczny rytuał, naturalny wentylator czy sygnał ostrzegawczy?

Ziewanie to jedna z tych rzeczy, których uczymy się jeszcze zanim nauczymy się mówić, chodzić, a nawet świadomie oddychać. Już w brzuchu mamy ziewają, co można podejrzeć podczas badania USG, i to naprawdę nie jest żart. A potem? Ziewamy, kiedy jesteśmy zmęczeni, ziewamy z nudów, ziewamy zarażeni cudzym ziewnięciem. Czasem wystarczy samo słowo „ziewanie” lub przeczytanie o nim, żeby, no właśnie, już czujesz?

Co to właściwie jest ziewanie i dlaczego to robimy?

Jakie są przyczyny nadmiernego ziewania ? Ziewanie to nic innego jak głęboki wdech, zwykle z otwartymi ustami, po którym następuje wolny wydech. Towarzyszą temu czasem łzy, rozciąganie się mięśni twarzy i krótki moment przyjemnego rozluźnienia. Brzmi jak prosta fizjologia? Może i tak, ale naukowcy do dziś nie są całkowicie zgodni co do tego, po co nam ten cały rytuał.

Najpopularniejsza teoria głosi, że ziewanie to sposób na dotlenienie mózgu. Kiedy jesteśmy zmęczeni, znudzeni lub ospali, oddech staje się płytszy, a poziom tlenu we krwi może nieznacznie spaść. Ziewanie to jakby reset układu oddechowego. Głęboki wdech, który „przewietrza” organizm i daje chwilowy zastrzyk energii.

Są też inne teorie. Niektóre badania sugerują, że ziewanie reguluje temperaturę mózgu, działa jak naturalny system chłodzenia, szczególnie wtedy, gdy jesteśmy przeciążeni informacjami lub przegrzani emocjonalnie. Wtedy organizm włącza wentylator w postaci ziewnięcia, a neuroprzekaźniki w mózgu pomagają w rejestracji ziewania.

A co z zaraźliwością? To fascynujące zjawisko, które pokazuje, jak bardzo jesteśmy zaprogramowani społecznie. Widok ziewającej osoby, a nawet samo myślenie o ziewaniu, może uruchomić ten sam odruch u obserwatora. Co ciekawe, efekt ten jest silniejszy, gdy łączy nas z kimś więź, częściej „łapiemy” ziewanie od przyjaciół czy rodziny niż od przypadkowych ludzi.

Kiedy ziewanie jest zdrowe?

Wbrew pozorom, ziewanie nie jest objawem lenistwa czy nudy. To całkiem przydatny mechanizm. Pomaga rozluźnić mięśnie twarzy, poprawia przepływ krwi, zwiększa ilość tlenu i daje chwilę oddechu, dosłownie i w przenośni. Kiedy jesteś spięty, zestresowany albo zbyt długo koncentrujesz się na jednym zadaniu, ziewnięcie może przynieść ulgę.

Niektórzy uważają, że świadome ziewanie może działać odprężająco. Pozwala się zatrzymać, rozluźnić szczękę, uregulować oddech i przez chwilę po prostu „puścić napięcie”. Jeśli czasem czujesz potrzebę, żeby otworzyć szeroko usta i nabrać powietrza to nie walcz z tym. Organizm wie, co robi i często sam daje sygnał, że potrzebuje chwili wytchnienia.

Ziewanie może być też sposobem komunikowania nastroju czy stanu fizycznego. Nawet jeśli nie robimy tego świadomie, inni odczytują ten gest jako znak zmęczenia, rozkojarzenia albo potrzeby przerwy. I choć dziś ziewamy na zebraniach, w autobusie czy przed ekranem komputera, mechanizm pozostał ten sam. Ciało podpowiada, że coś warto by zmienić. Może po prostu wstać, przeciągnąć się i nabrać świeżego powietrza.

Kiedy ziewanie przestaje być zdrowe?

Nie każde ziewanie jest zdrowe a tym samym nie jest to powód do radości. Jeśli ziewasz cały czas i to dosłownie co kilka minut i nie możesz nad tym zapanować, warto przyjrzeć się sprawie bliżej. Nadmierne ziewanie może być sygnałem, że coś w organizmie nie działa tak, jak powinno.

Jedną z możliwych przyczyn jest niedotlenienie, może mieć ono związek z problemami z sercem, płucami albo niedokrwistością. Czasem nadmierne ziewanie występuje u osób z zaburzeniami snu, na przykład bezdechem sennym. Człowiek, który źle śpi, w dzień będzie ospały, a jego organizm będzie próbował to kompensować właśnie przez ziewanie.

Innym możliwym powodem może być stan przedmigrenowy. Niektóre osoby przed napadem migreny ziewają dużo więcej niż zwykle, zanim jeszcze pojawi się ból głowy. Również stres i lęk mogą prowokować ziewanie, organizm próbuje się rozluźnić, zyskać chwilę oddechu, uspokoić rytm serca.

W bardzo rzadkich przypadkach nadmierne ziewanie może wiązać się z problemami neurologicznymi, np. zaburzeniami w obrębie pnia mózgu, padaczką czy stwardnieniem rozsianym. Ale uwaga, mówimy tu o naprawdę skrajnych sytuacjach, gdzie ziewanie jest objawem towarzyszącym innym, poważnym symptomom.

Jeśli więc czujesz, że Twoje ziewanie wykracza poza normalne ramy, trwa cały dzień, nie znika mimo wypoczynku, pojawia się razem z zawrotami głowy, bólem w klatce piersiowej czy osłabieniem to lepiej skonsultować się z lekarzem. Czasem to, co wydaje się niegroźnym odruchem, może być sygnałem alarmowym.

Ziewanie w nietypowych sytuacjach – czy zawsze ma sens?

Ciekawostką jest to, że ziewamy także wtedy, kiedy absolutnie nie jesteśmy zmęczeni, na przykład przed wystąpieniem publicznym, przed egzaminem, a nawet podczas uprawiania sportu. Dlaczego?

Organizm przygotowuje się wtedy do wysiłku fizycznego lub emocjonalnego. Ziewanie może być formą resetu, próbą złapania rytmu, wyregulowania napięcia. Dlatego sportowcy często ziewają przed wejściem na ring albo startem w biegu. Podobnie jest z osobami, które mają wystąpić na scenie, ciało wyczuwa napięcie i próbuje się „ustawić” w stan gotowości.

Ziewanie może też być reakcją na zmiany ciśnienia np. podczas lotu samolotem czy jazdy kolejką linową. Wtedy pomaga wyrównać ciśnienie w uszach i zapobiec nieprzyjemnemu uczuciu zatkania. W tym kontekście ziewanie jest wręcz pożądane – naturalny mechanizm, który działa szybciej niż lizaki czy żucie gumy.

Czasem ziewanie może być też wyuczonym nawykiem, niektórzy ziewają z nudów, bo nauczyli się, że w ten sposób rozładowują emocje. I choć może to być zabawne, to warto mieć świadomość, że ziewanie to coś więcej niż tylko „przerwa w rozmowie”. To prawdziwa fizjologiczna reakcja, która mówi sporo o stanie ciała i umysłu.

Więc czy ziewanie jest zdrowe? W większości przypadków tak. Ale jak ze wszystkim, warto słuchać swojego organizmu. Jeśli ziewanie przynosi ulgę, nie ma powodu, żeby je tłumić. Ale jeśli staje się uporczywe, męczące i nieadekwatne do sytuacji, może to być sygnał, że czas przyjrzeć się sobie trochę bliżej.